Zarówno kredyt jak i pożyczka są czynnościami prawnymi (umowami), których następstwem jest powstanie długu i skorelowany z tym obowiązek zwrotu udostępnionych środków. Być może właśnie z uwagi na ten wspólny dla obu czynności skutek, w mowie potocznej zwykło się zamiennie używać pojęć kredyt i pożyczka. Jednakże z formalnego punktu widzenia nie są to pojęcia bliskoznaczne. Kredyt a pożyczka – jakie właściwie są między nimi różnice?
Umowa pożyczki
Ogólna regulacja tego rodzaju umów zawarta jest w Kodeksie cywilnym. Zgodnie z art. 720 § 1 KC przez umowę pożyczki dający pożyczkę zobowiązuje się przenieść na własność biorącego określoną ilość pieniędzy albo rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku, a biorący zobowiązuje się zwrócić tę samą ilość pieniędzy albo tę samą ilość rzeczy tego samego gatunku i tej samej jakości.
Przedmiotem umowy pożyczki mogą być zatem pieniądze lub rzeczy oznaczone co do gatunku, a świadczenie pożyczkobiorcy może polegać na zwrocie określonej kwoty pieniężnej, bądź określonej ilości rzeczy tego samego gatunku. Pożyczki mogą udzielać zarówno osoby fizyczne, jak i osoby prawne (w tym banki). Co istotne, pożyczkobiorca nie musi określać celu, w jakim zaciąga pożyczkę, natomiast pożyczkodawca nie może kontrolować tego, czy udzielone środki są wykorzystywane zgodnie z tym celem. Od ustaleń stron umowy zależy także, czy pożyczka będzie odpłatna czy nieodpłatna.
Umowa kredytu
Definicja umowy kredytu wyrażona została w art. 69 ust. 1 ustawy – Prawo bankowe, zgodnie z którym przez umowę kredytu bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie, określoną kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na określony cel. Kredytobiorca zobowiązuje się natomiast do korzystania w niej na warunkach określonych w umowie, zwrotu kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu.
Umowa kredytu bankowego musi być pod rygorem nieważności zawarta w formie pisemnej, zaś jej przedmiotem może być jedynie określona suma pieniędzy (tj. świadczenie kredytodawcy nie może mieć charakteru niepieniężnego). Warto podkreślić także, że jest to jedna z czynność bankowych sensu stricte, co w praktyce oznacza, że kredytów mogą udzielać wyłącznie banki (a także swoim członkom spółdzielcze kasy oszczędnościowo – kredytowe). Dodatkowo, kredyt jest zawsze umową odpłatną (kredytobiorcę obciąża co najmniej obowiązek zapłaty odsetek i prowizji za udzielenie kredytu) oraz celową (skutkiem wykorzystania udostępnionych środków niezgodnie z celem kredytu może być nawet wypowiedzenie kredytobiorcy umowy i postawienie całej niespłaconej kwoty kredytu w stan natychmiastowej wymagalności).
Zależność między kredytem a pożyczką
Każdy kredyt jest pożyczką – jest to jednak szczególny rodzaj pożyczki, do której zastosowanie mają przepisy ustawy – Prawo bankowe, a nie ogólna regulacja kodeksowa. Natomiast, nie każda pożyczka jest kredytem.
Pożyczka jest kredytem tylko wtedy, gdy:
- udziela jej bank (lub inna instytucja ustawowo uprawniona do jej udzielenia – np. spółdzielcza kasa oszczędnościowo – kredytowa swoim członkom);
- ma charakter pieniężny;
- umowa została zawarta w formie pisemnej;
- umowa zawiera elementy wymienione w art. 69 ust. 2 ustawy – Prawo bankowe (m.in. oznaczenie stron, kwotę i walutę kredytu, cel kredytu);
- ma charakter odpłatny (tzn. kredytobiorca ponosi koszty związane z jej udzieleniem lub spłatą).
Warto także pamiętać, że zarówno niektóre pożyczki, jak i niektóre kredyty bankowe mogą zostać uznane za kredyty konsumenckie. Zakwalifikowanie określonej umowy jako kredytu konsumenckiego wiąże się z zastrzeżeniem szczególnych obowiązków dla podmiotu udzielającego korzyści majątkowej (kredytodawcy, pożyczkodawcy), które służyć mają ochronie kredytobiorców i pożyczkobiorców będących konsumentami.
Różnice między kredytem a pożyczką
W przypadku kredytu bankowego, jak również pożyczki, ma miejsce zaciągnięcie długu, który podlega zwrotowi. Jasno należy jednak wskazać, iż umowy te nie są równoznaczne, ich zawarcie zaś powoduje odmienne konsekwencje prawne oraz finansowe. Główne różnice pomiędzy nimi prezentuje poniższe zestawienie:
| Kryterium | Kredyt bankowy | Pożyczka |
| źródło regulacji prawnej | Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Prawo bankowe (Dz. U. 1777 Nr 140 poz. 939 ze zm.) | Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz. U. 1964 Nr 16 poz. 93 ze zm.) |
| stopień sformalizowania umowy | wyższy | niższy |
| przedmiot umowy | wyłącznie środki pieniężne | określona ilość pieniędzy albo rzeczy oznaczonych co do gatunku (np. ziarno, drewno, węgiel) |
| strony umowy | kredytodawca i kredytobiorca | pożyczkodawca i pożyczkobiorca |
| strona udzielająca | wyłącznie bank lub inna instytucja ustawowo uprawniona (np. SKOK względem swoich członków) | co do zasady każdy podmiot (osoba fizyczna, przedsiębiorca, instytucja finansowa) |
| beneficjent umowy | co do zasady każdy podmiot (o ile posiada zdolność kredytową) | każdy podmiot |
| kto jest właścicielem udostępnionych środków | bank obraca środkami powierzonymi mu pod jakimkolwiek tytułem zwrotnym (zdeponowanymi przez klientów banku) – bank nie jest właścicielem udostępnionych środków | pożyczkodawca |
| czy następuje przejście własności udostępnionych środków (rzeczy) | brak przejścia własności udostępnionych środków pieniężnych na beneficjenta umowy – bank oddaje kredytobiorcy środki pieniężne jedynie do czasowej dyspozycji | wraz z przeniesieniem posiadania przedmiotu pożyczki następuje przeniesienie jego własności na pożyczkobiorcę |
| forma zawarcia umowy | umowa musi być zawarta w formie pisemnej | wymóg zachowania formy dokumentowej, gdy wartość umowy przekracza 1000 zł |
| odpłatność umowy | jest odpłatna – kredytobiorca ponosi koszty związane z udzieleniem lub spłatą kredytu (np. prowizja, opłata przygotowawcza, odsetki) | może być bezpłatna |
| obowiązek określenia celu, na który udostępniono środki | musi być precyzyjnie określony w umowie (kredytodawca ma uprawnienie do badania wykorzystania środków zgodnie z określonym celem) | nie musi (ale może) być określony w umowie (pożyczkodawca nie ma jednak uprawnienia do barania wykorzystania środków zgodnie z określonym celem) |
| termin zwrotu środków | spłata następuje zazwyczaj w ratach płatnych w terminach wskazanych w umowie | spłata może nastąpić w ratach lub jednorazowo (umowa może nie przewidywać terminu zwrotu pożyczki, wówczas dłużnik obowiązany jest zwrócić pożyczkę w ciagu sześciu tygodni po wypowiedzeniu przez dającego pożyczkę) |
| przyczyna wypowiedzenia umowy | wypowiedzenie następuje w ściśle określonych przypadkach, m.in.: niedotrzymanie przez kredytobiorcę warunków umowy (np. wykorzystanie udostępnionych środków niezgodnie z celem kredytu, nieterminowe regulowanie rat), utrata zdolności kredytowej, zagrożenie upadłością kredytobiorcy | dowolna |
| badanie zdolności kredytowej | bank ma obowiązek badać zdolność kredytową osoby ubiegającej się o kredyt | brak wymogu zbadania zdolności kredytowej |
Pożyczka i kredyt bankowy podobieństwa
Kredyt i pożyczka wywołują podobny skutek – ich następstwem jest powstanie długu i skorelowany z tym obowiązek zwrotu udostępnionych środków. W jednym i drugim przypadku mamy zatem do czynienia ze stosunkiem zobowiązaniowym rodzącym się pomiędzy dłużnikiem i wierzycielem.
To jednak nie jedyne podobieństwo.
Kredyt i pożyczkę niewątpliwie łączy także fakt, iż w niektórych przypadkach mogą zostać uznane za kredyt konsumencki.
Zasady zawierania i wykonywania umów o kredyt konsumencki reguluje ustawa z dnia 12 maja 2011 roku o kredycie konsumenckim (Dz.U.2019.1083 t.j. z dnia 2019.06.12). Wprowadzenie tej regulacji do porządku prawnego miało na celu zwiększenie ochrony uzasadnionych interesów konsumentów, którzy dokonując czynności prawnych z podmiotem profesjonalnym (instytucją finansową) są z założenia stroną słabszą, posiadającą mniejszą wiedzę i doświadczenie.
Już w tym miejscu wyjaśnić jednak należy, że kredyt konsumencki to nie rodzaj kredytu, ale pewna kategoria zbiorcza obejmująca umowy o określonym charakterze, do których stosuje się przepisy tej ustawy. Są to właśnie m.in. umowa pożyczki oraz umowa kredytu w rozumieniu przepisów Prawa bankowego.
W art. 3 ust. 1 i 1a tej ustawy wyrażona została definicja legalna kredytu konsumenckiego, zgodnie z którą przez umowę o kredyt konsumencki rozumie się umowę o kredyt w wysokości nie większej niż 255 550 zł albo równowartość tej kwoty w walucie innej niż waluta polska, który kredytodawca w zakresie swojej działalności udziela lub daje przyrzeczenie udzielenia konsumentowi, a także umowę o kredyt niezabezpieczony hipoteką, który jest przeznaczony na remont domu albo lokalu mieszkalnego, w tym w wysokości większej niż 255 550 zł.
Wyróżnić można zatem trzy zasadnicze cechy kredytu konsumenckiego:
- jest to umowa o kredyt (w znaczeniu ekonomicznym),
- musi być zawarta między przedsiębiorcą a konsumentem,
- kwota kredytu nie może przekraczać 255 550 zł (lub równowartości tej kwoty w innej walucie).
Więcej na temat kredytu konsumenckiego przeczytasz tutaj.
Kiedy kredyt bankowy lub pożyczka są kredytem konsumenckim
Mając na uwadze powyższe kryteria, wskazać należy, że kredytem konsumenckim będzie taka umowa pożyczki, zgodnie z którą:
- konsument ma obowiązek zwrócić pożyczkodawcy kapitał w pieniądzu;
- po stronie pożyczkodawcy występuje dowolny podmiot, któremu przysługuje status przedsiębiorcy, zaś pożyczkobiorcą jest konsument;
- umowa pożyczki przewiduje koszty obciążające konsumenta (nie jest kredytem darmowym);
- kwota pożyczki nie przekracza 255 550 zł (lub równowartości tej kwoty w obcej walucie).
Jeżeli zaś chodzi o kredyt bankowy, to niemal każdy jest jednocześnie kredytem konsumenckim. Wyjątkiem są te kredyty, których wartość przekracza 255 550 zł (chyba że jest to kredyt niezabezpieczony hipoteką, przeznaczony na remont domu albo lokalu mieszkalnego) oraz które udzielone zostały innemu przedsiębiorcy (drugą stroną umowy nie jest konsument).
Jeżeli masz problem ze spłatą kredytu lub pożyczki, chcesz prowadzić negocjacje z kredytodawcą lub pożyczkodawcą albo grozi Ci sprawa w sądzie za niespłacony kredyt – wypełnij formularz i opisz swój problem. Zespół doświadczonych prawników Ci pomoże!
Informujemy, że wypełnienie i przesłanie formularza jest bezpłatne.