Poinformowanie kredytobiorcy o zmianie oprocentowania

Decydując się na wzięcie kredytu konsumenckiego oprocentowanego według zmiennej stopy procentowej, należy liczyć się z ryzykiem zmiany tej stopy. W zależności od tego, w jakim kierunku następuje zmiana – czy oprocentowanie ulega podwyższeniu czy obniżeniu – różne będą konsekwencje dla kredytobiorcy. Jednak najbardziej odczuwalna może okazać się zmiana wysokości miesięcznej raty kredytu. Zanim to się jednak stanie, musi nastąpić poinformowanie kredytobiorcy o zmianie oprocentowania.

Czytaj dalej, a dowiesz się, w jakim terminie i w jaki sposób kredytodawca musi przekazać Ci informację o zmianie oprocentowania Twojego kredytu konsumenckiego.

Kredyt konsumencki

Kredyt konsumencki to – zgodnie z definicją zawartą w art. 3 ust. 1 i 1a ustawy z dnia 12 maja 2011 roku o kredycie konsumenckim (Dz.U.2019.1083 t.j. z dnia 2019.06.12, dalej: „ustawa o kredycie konsumenckim”) – kredyt w wysokości nie większej niż 255 000 zł (lub równowartości tej kwoty w innej walucie), który kredytodawca w zakresie swojej działalności (przedsiębiorca) udziela konsumentowi. Umowę kredytu konsumenckiego stanowi także umowa o kredyt niezabezpieczony hipoteką, który jest przeznaczony na remont domu albo lokalu mieszkalnego, w tym w wysokości większej niż 255 550 zł.

Kredytem konsumenckim może być zatem zarówno kredyt bankowy, pożyczka gotówkowa czy też kredyt wiązany (np. kupno sprzętu AGD/RTV na raty).

Warto wyjaśnić także, że co do zasady umowa takiego kredytu ma charakter odpłatny. Formę wynagrodzenia dla kredytodawcy za „wypożyczenie” pieniędzy stanowią m.in. odsetki. Z kolei, wysokość oprocentowania może zostać określona według stałej stopy procentowej – wysokość oprocentowania przez cały czas trwania umowy nie może ulec zmianie albo według zmiennej stopy procentowej – wysokość oprocentowania w trakcie trwania umowy może ulegać zmianom w zależności od zmian czynników, od których wartość oprocentowania kredytu została uzależniona.

Zmienne oprocentowanie kredytu konsumenckiego

W przypadku zmiennej stopy oprocentowania kredytu, w umowie o kredyt powinna znaleźć się klauzula, z której jasno będzie wynikało od jakich czynników (o charakterze zewnętrznym) i w jaki sposób uzależniona jest wysokość oprocentowania.

Przykład: „Kredyt oprocentowany jest według zmiennej stopy procentowej wynoszącej w dniu zawarcia umowy 9 % w skali roku. Zmiana rocznej stopy procentowej następuje w takim samym zakresie i w takim samym kierunku, w jakim zmianie uległa wysokość stopy kredytu lombardowego Narodowego Banku Polskiego. Zmienione oprocentowanie zaczyna obowiązywać od pierwszego dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym Rada Polityki Pieniężnej ogłosiła zmianę wysokości stopy procentowej kredytu lombardowego NBP.”

Klauzula zmiennego oprocentowania powinna być zatem określona w sposób jednoznaczny, tak aby zmiana oprocentowania kredytu nie stanowiła jednostronnej i arbitralnej decyzji samego kredytodawcy. Prawnie skuteczna i wiążąca konsumenta klauzula zmiany oprocentowania powinna zawierać trzy fundamentalne elementy:

• precyzyjne i obiektywne mierniki kontrolne (parametry, czynniki), od których uzależniona jest zmiana oprocentowania,
• precyzyjne określenie relacji między zmianą parametrów kontrolnych a zmianą stawki oprocentowania (w jakim kierunku i w jakim zakresie nastąpi zmiana),
• precyzyjne oznaczenie terminu, od jakiego nowe oprocentowanie będzie obowiązywało.

Jednocześnie wyjaśnić należy, że sama formuła zmiennego oprocentowania kredytów konsumenckich jest możliwa i zgodna z prawem.

Na potwierdzenie odwołać się można wprost do przepisów ustawy o kredycie konsumenckim. Zgodnie z art. 30 pkt 6 tej ustawy umowa o kredyt konsumencki powinna określać stopę oprocentowania kredytu oraz warunki jej zmiany z podaniem indeksu lub stopy referencyjnej, o ile ma zastosowanie do pierwotnej stopy oprocentowania kredytu. Natomiast, zgodnie z art. 36 ustawy o kredycie konsumenckim w wypadku zmiany wysokości stopy oprocentowania w czasie obowiązywania umowy o kredyt konsumencki, konsument przed jej dokonaniem otrzymuje od kredytodawcy, na trwałym nośniku, informację o tej zmianie. Skoro sama ustawa przewiduje obowiązki kredytodawcy do wskazania w umowie warunków zmiany oprocentowania oraz poinformowania – na etapie pokontraktowym – o zmianie wysokości oprocentowania, to oczywistym pozostaje, że sama możliwość zmiennego oprocentowania jest prawnie dopuszczalna.

Skutki zmiany oprocentowania

Jak już zostało wspomniane na początku, zmiana oprocentowania wiąże się dla kredytobiorcy z dalszymi zmianami. Przede wszystkim zmianie może ulec wysokość miesięcznej raty, a co za tym idzie konieczna będzie aktualizacja harmonogramu spłaty kredytu. Odpowiednio zwiększeniu lub zmniejszeniu ulegnie także całkowity koszt pożyczki, czyli parametr określający wszelkie koszty, które konsument jest zobowiązany ponieść w związku z umową o kredyt, na który składają się w szczególności:

• odsetki, opłaty, prowizje, podatki i marże, jeżeli są znane kredytodawcy,
• koszty usług dodatkowych, w szczególności ubezpieczeń, w przypadku gdy ich poniesienie jest niezbędne do uzyskania kredytu lub do uzyskania go na oferowanych warunkach.

Konsekwentnie, zmianie ulegnie także rzeczywista roczna stopa oprocentowania (RRSO), czyli efektywna stopa oprocentowania kredytu, uwzględniająca wszystkie jego koszty, tak jakby były one oprocentowaniem w stosunku rocznym. Warto podkreślić, że RRSO jest tym parametrem kredytu, który stanowić ma najbardziej miarodajne kryterium porównania ofert kredytowych różnych kredytodawców. To właśnie atrakcyjna wysokość RRSO jest najczęściej czynnikiem przesądzającym o wyborze określonej oferty.

Wskazówka: Decydując się na kredyt konsumencki oprocentowany według zmiennej stopy procentowej zapoznaj się z mechanizmem zmiany oprocentowania. Nie polegaj jedynie na zapewnieniach kredytodawcy lub pośrednika kredytowego, że oprocentowanie nie ulega częstym zmianom na niekorzyść kredytobiorcy. Ustal, od jakiego obiektywnego parametru będzie uzależniona wysokość Twojego oprocentowania i sprawdź, jak w ostatnich latach kształtowała się jego wysokość. Im bardziej stabilny parametr, tym mniejsze ryzyko, że jego wysokość w czasie, gdy będziesz spłacał kredyt, ulegnie zmianie. Jeżeli parametr bazowy często zmienia swoja wysokość, postaraj się ustalić, jakie są tendencje tych zmian (wzrostowe, zniżkowe). Oczywiście, działania te nie dadzą żadnej gwarancji rzeczywistej niezmienności oprocentowania, ale dzięki nim będziesz miał większą wiedzę na temat ryzyka jego zmiany.

Ochrona konsumenta a zmiana oprocentowania kredytu

Ustawa o kredycie konsumenckim wprowadza specjalny reżim prawny służący ochronie konsumenta (kredytobiorcy) w relacji z przedsiębiorcą, udzielającym kredytów konsumenckich.

Zgodnie z art. 36 ust. 1 ustawy o kredycie konsumenckim w przypadku zmiany wysokości stopy oprocentowania w czasie obowiązywania umowy o kredyt konsumencki, konsument przed jej dokonaniem otrzymuje od kredytodawcy, na trwałym nośniku, informację o tej zmianie. Jeżeli zaś chodzi o warunki zmiany oprocentowania, to stosownie do postanowień art. 30 ust. 1 pkt 6, powinny być one określone w dokumencie umowy kredytu.

Przepis ten ma na celu przede wszystkim ochronę konsumenta w razie zmiany wysokości stopy oprocentowania kredytu. Zastrzeżenie obowiązku kredytodawcy do poinformowania kredytobiorcy o zmianie wysokości oprocentowania ma umożliwić mu uzyskanie informacji o aktualnej wysokości stawki tego oprocentowania. Innymi słowy, konsument przez cały czas trwania umowy musi wiedzieć, do jakich konkretnie płatności jest zobowiązany na podstawie umowy o kredyt konsumencki (a wysokość tych płatności – miesięcznych rat odsetkowo-kapitałowych – po części zależy wszakże także od wysokości oprocentowania).

Oczywistym pozostaje przy tym, że obowiązek kredytodawcy aktualizuje się jedynie w przypadku umów o kredyt oprocentowanych według zmiennej stopy procentowej. Jeżeli oprocentowanie kredytu jest stale, co do zasady nie ulega ono zmianom w czasie trwania umowy, a więc zachodzi potrzeba przekazywania takich informacji.

Omawiany obowiązek kredytodawcy trwa w całym okresie obowiązywania umowy o kredyt konsumencki, także w czasie, gdy roszczenie kredytodawcy wobec konsumenta stało się już wymagalne. Nie może być także wątpliwości co do tego, że w przypadku zmiennej wysokości oprocentowania należności przeterminowanych (odsetek za opóźnienie, tzw. odsetek karnych), obowiązek określony w art. 36 ust. 1 ustawy o kredycie konsumenckim rozciąga się także na ten rodzaj odsetek.

Przykład I: po skutecznym wypowiedzeniu umowy kredytu konsumenckiego, cała dotychczas niespłacona kwota kredytu staje się natychmiast wymagalna. Jeżeli w czasie po wypowiedzeniu zmianie ulegnie wysokość odsetek za opóźnienie – kredytodawca ma obowiązek powiadomić o tym konsumenta, gdyż od niespłaconego kredytu naliczają się wciąż odsetki za opóźnienie.

Przykład II: jeżeli w takiej samej sytuacji, jak opisana powyżej zmianie ulegnie wysokość odsetek kapitałowych – kredytodawca powinien o tej zmianie powiadomić kredytobiorcę. Przy czym, bez znaczenia jest tu okoliczność, że odsetki kapitałowe nie są już naliczane (od niespłaconego kredytu po wypowiedzeniu umowy naliczane są zazwyczaj odsetki za opóźnienie, choć niewykluczone, że ich wysokość będzie taka sama jak wysokość odsetek kapitałowych). Jeżeli od kwoty kredytu nie są już naliczane odsetki kapitałowe, praktyczna przydatność przekazania informacji o zmianie ich wysokości jest zatem wątpliwa, co nie oznacza, że kredytodawca jest od tego obowiązku zwolniony.

Nie istnieje jednoznaczne stanowisko, co do tego, czy kredytobiorca musi wykonać ten obowiązek samodzielnie, czy też może tego dokonać za pośrednictwem pośrednika kredytowego lub innych osób (np. firmy zewnętrznej, która na zlecenie kredytodawcy rozsyła kredytobiorcom stosowne informacje). Literalne brzmienie przepisu art. 36 ust. 1 ustawy o kredycie konsumenckim przemawia raczej za pierwszą opcją, czyli że sam kredytodawca powinien o zmianie oprocentowania poinformować konsumenta.

Przekazanie informacji na trwałym nośniku

Zgodnie z omawianym przepisem (art. 36 ust. 1 ustawy o kredycie konsumenckim) informacje o zmianie wysokości oprocentowania kredytu kredytobiorca zobowiązany jest przekazać konsumentowi na trwałym nośniku. Z definicji zawartej w art. 5 ust. 17 ustawy o kredycie konsumenckim wynika, że trwały nośnik to materiał lub urządzenie służące do przechowywania i odczytywania informacji przekazywanych konsumentowi w związku z umową o kredyt, przez czas odpowiedni do celów jakim informacje te służą oraz pozwalające na odtworzenie tych informacji w niezmienionej postaci.

Nie wystarczy zatem, jeżeli informacja o zmianie stopy procentowej zostanie zamieszczona na stronie internetowej kredytodawcy lub tabeli ogłoszeń w jego siedzibie.

Co ciekawe, w tej kwestii często wypowiadał się Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów w decyzjach stwierdzających stosowanie przez kredytodawców nieuczciwych praktyk rynkowych. Za klauzulę abuzywną (niedozwolone postanowienie umowne) uznana została klauzula o treści: „O zmianach oprocentowania kredytu Bank będzie informował Kredytobiorcę i Poręczycieli przez wywieszenie informacji na tablicy ogłoszeń w siedzibie Centrali i Oddziałów” (wpis nr 2953 z 23 marca 2012 r. w rejestrze niedozwolonych postanowień umownych).

Wymóg przekazania informacji na trwałym nośniku będzie jednak spełniony w przypadku wysłania stosownego pisma listownie (informacje nie muszą być opatrzone podpisem w imieniu kredytodawcy) lub w formacie PDF lub WORD za pośrednictwem poczty elektronicznej. Dopuszczalne wydaje się poinformowanie także w drodze komunikatu SMS.
Co więcej, sposób przekazania informacji może wynikać z umowy bądź z – przekazanego konsumentowi przed zawarciem umowy – wzorca umownego (tj. regulaminu, ogólnych warunków umów itp.).

Przykład: Umowa kredytu może przewidywać, że informacja o zmianie wysokości oprocentowania kredytu zostanie przekazana konsumentowi za pośrednictwem systemu bankowości elektronicznej (lub aplikacji), do której konsument ma stały dostęp przez Internet. Informacje te mogą być zamieszczane w postaci komunikatów, przechowywanych w pamięci systemu.

Jeżeli o zmianie oprocentowania kredytu mamy być informowani w przedstawiony w przykładzie sposób, należy uważnie zapoznawać się z treścią „wyskakujących” komunikatów i powiadomień. Przypadkowe kliknięcie i otworzenie wiadomości rodzi bowiem domniemanie, że konsument zapoznał się z zawartą w nim informacją. Jest to zatem ułatwienie dla kredytodawcy, na którym co do zasady spoczywa ciężar dowodu, że konsumentowi doręczono wymagane informacje.

Wyjaśnić należy także, że kredytodawca nie może domagać się od konsumenta żadnych opłat za dostarczenie mu informacji określonych w art. 36 ustawy o kredycie konsumenckim, nawet jeżeli sam poniósł z tego tytułu koszty (np. opłata za list).

Kogo trzeba poinformować?

Najprościej rzecz ujmując obowiązek poinformowania o zmianie oprocentowania ma służyć kredytobiorcy będącemu konsumentem. Jeżeli wobec tego kredyt został udzielony wspólnie małżeństwu, kredytodawca musi przekazać te informacje w opisany powyżej sposób obojgu małżonkom.

Podobnie sprawa wygląda w przypadku zabezpieczenia spłaty kredytu poręczeniem. Osoba, która poręczyła (pot. podżyrowała) spłatę kredytu również jest dłużnikiem. Jej zobowiązanie polega na tym, że w przypadku zaprzestania spłacania kredytu przez kredytobiorcę głównego, to ona (na równi z kredytobiorcą głównym) będzie odpowiadała za spłatę takiego problematycznego kredytu. Względy funkcjonalne przemawiają zatem za potrzebą informowania także poręczyciela o wszelkich zmianach dotyczących umowy kredytu, którego spłatę poręczył. Analogicznie, poinformowany powinien zostać wystawca weksla zabezpieczającego spłatę kredytu oraz właściciel nieruchomości, na której ustanowiono hipotekę.

Każda z wyżej wymienionych osób powinna zostać poinformowana oddzielnie – przekazanie stosownych informacji tylko kredytobiorcy głównemu nie jest wystarczające. Nie ma jednak przeszkód, by osoby te wskazały jedno wspólne miejsce dostarczenia informacji, np. ten sam adres pocztowy.

Jakie informacje należy przekazać?

Zgodnie z art. 36 ust. 2 ustawy o kredycie konsumenckim informacja o zmianie oprocentowania powinna zawierać:

• szczegółowe określenie stopy oprocentowania,
• wysokości raty kredytu po dokonaniu zmiany stopy oprocentowania,
• informację o liczbie i częstotliwości płatności rat, o ile ulegają one zmianie.

Szczegółowe określenie stopy oprocentowania polega na niczym innym, jak tylko wskazaniu w treści informacji konkretnej liczby stanowiącej nową stawkę oprocentowania.

Przykład: „Aktualne – na dzień sporządzenia pisma – oprocentowanie kredytu wynosi X %”, Od dnia Y wchodzi w życie zmieniona stawka oprocentowania kredytu. Od tej daty będzie ono wynosił X %.”

Z kolei, przekazanie informacji o liczbie, wysokości i częstotliwości (tj. terminach płatności) rat kapitałowo-odsetkowych kredytu w praktyce sprowadza się do doręczenia nowego, zaktualizowanego do odpowiedniej stopy procentowej, harmonogramu spłaty. Zaznaczyć jednak należy, iż obowiązek jego przekazania konsumentowi aktualizuje się jedynie wtedy, gdy elementy te ulegają modyfikacji w porównaniu ze stanem dotychczasowym.

Przykład: harmonogram spłaty najczęściej jest przedstawiony w formie tabeli, w której należy podać m.in.: numer porządkowy raty, termin płatności, kwotę raty (część odsetkowa, część kapitałowa, łącznie).

Uprzednie przekazanie informacji

Informacja o zmianie oprocentowania kredytu powinna zostać przekazana konsumentowi w sposób uprzedni względem terminu wejścia w życie określonej zmiany. Prawidłowa kolejność działań powinna być zatem następująca:

1. poinformowanie konsumenta o zmianie wysokości oprocentowania,
2. naliczanie odsetek według zmienionej stawki oprocentowania.

Przepisy ustawy o kredycie konsumenckim nie określają jednak z jakim wyprzedzeniem należy przekazać konsumentowi wiadomość o zmianie. Teoretycznie zatem wystarczające będzie udostępnienie kredytobiorcy takich informacji dzień przed datą, od której zaczyna obowiązywać zmiana wysokości odsetek kapitałowych (względnie odsetek za opóźnienie).

Postuluje się zatem, ażeby mechanizm zmiany oprocentowania określony w umowie kredytu uwzględniał potrzebę wcześniejszego (względem wejścia w życie nowej stawki) poinformowania konsumenta o ewentualnej zmianie wysokości oprocentowania.

Szerzej o klauzulach zmiennego oprocentowania przeczytasz tutaj.

Wyjaśnić jednak należy, że co do zasady dopuszczalne są postanowienia, na mocy których przyznaje się kredytodawcy kompetencję do określenia daty wejścia zmiany w życie. W praktyce jednak postanowienia, które zawierają stwierdzenie „oprocentowanie może ulec zmianie”, a zmiana ta oprócz uzależnienia od czynnika zewnętrznego, zależy także od arbitralnej decyzji kredytodawcy, często uznawane są za niedozwolone postanowienia umowne.

Przykład: W orzecznictwie zakwestionowano klauzulę: „Kredyt oprocentowany jest według zmiennej stopy procentowej obowiązującej w okresach, za które naliczane są odsetki. Wysokość ustalonego oprocentowania może ulec zmianie w przypadku zmiany o co najmniej 0,25 punktu procentowego jednego z niżej wymienionych czynników:
1. stawek WIBOR
2. stopy procentowej bonów skarbowych 52-tygodniowych
3. stopy redyskonta weksli NBP
4. stopy procentowej kredytu lombardowego NBP
5. wysokości stopy rezerw obowiązkowych
Zmiana wysokości oprocentowania następuje z dniem wejścia w życie w bankach Uchwały Zarządu Banku zmieniającej wysokość stopy procentowej” (wpis nr 3016 z 11 kwietnia 2012 r. w rejestrze niedozwolonych postanowień umownych).

Niedopuszczalna jest także sytuacja, że zmiana zaczyna obowiązywać z dniem podjęcia w tym przedmiocie w określonej formie decyzji przez kredytobiorcę. Konieczne jest zachowanie poniższej kolejności:

1. podjęcie decyzji o zmianie oprocentowania,
2. poinformowanie o tym kredytobiorców,
3. wejście w życie zmienionej stawki oprocentowania (naliczanie odsetek według nowej stopy procentowej).

W przypadku, gdy obowiązek uprzedniego przekazania informacji jest niewykonalny, ponieważ kredytodawca sam dowiaduje się o zmianie wysokości stopy oprocentowania w dniu wejścia zmiany w życie lub po tej dacie, to powinien dostarczyć konsumentowi takie informacje niezwłocznie po tym, jak kredytodawca – z uwzględnieniem należytej, zawodowej staranności – mógł dowiedzieć się o tej zmianie.

Umowne określenie sposobu poinformowania

Stosownie do treści art. 36 ust. 3 ustawy o kredycie konsumenckim, jeżeli zgodnie z umową, wysokość stopy oprocentowania kredytu uzależniona jest od wysokości stopy referencyjnej lub indeksu, strony mogą w umowie określić inny, sposób informowania konsumenta o zmianie wysokości stopy oprocentowania kredytu konsumenckiego.

Powołany przepis będzie mógł zostać zastosowany, gdy łącznie zaistnieją następujące przesłanki:

1. stopa oprocentowania kredytu jest ustalana na podstawie określonej stopy referencyjnej lub indeksu;
2. zmiana wysokości stopy referencyjnej lub indeksu powoduje zmianę wysokości stopy oprocentowania kredytu;
3. umowa kredytu zawiera postanowienie, że informacje o zmianie oprocentowania konsument otrzymuje w zdefiniowanych okresach (np. raz na kwartał);
4. nowa wysokość stopy referencyjnej jest podawana do wiadomości publicznej w odpowiedni sposób;
5. informacje o nowej wysokości stopy referencyjnej są również dostępne w lokalach kredytodawcy lub pośrednika kredytowego (zgodnie bowiem z art. 27 ustawy o kredycie konsumenckim, kredytodawca lub pośrednik kredytowy jest zobowiązany do udostępniania informacji o wysokości stopy referencyjnej w lokalu służącym do obsługi konsumenta, jeżeli zawiera z konsumentem umowę o kredyt, zgodnie z którą wysokość stopy oprocentowania kredytu uzależniona jest od wysokości stopy referencyjnej).

„Powyższy mechanizm zapewnia konsumentowi prawo do okresowego powiadomienia go o zmianach wysokości stopy oprocentowania kredytu, jak również gwarantuje mu możliwość wcześniejszego uzyskania potrzebnych informacji: z publicznego źródła lub w lokalu kredytodawcy albo pośrednika kredytowego.”

Tomasz Czech, Kredyt konsumencki. Komentarz, wyd. II,
WKP 2018, komentarz do art. 36, Nb. 24.

W opisanym przypadku umowa o kredyt powinna przewidywać termin, w jakim ma nastąpić poinformowanie konsumenta o zmianie oprocentowania. Konsekwentnie, przekazanie informacji może mieć charakter następczy wobec samej zmiany. Informacje nie mogą być jednak przekazane konsumentowi w terminie płatności raty (zawierającej część odsetkową), do której zastosowanie miała zmiana wysokości stopy oprocentowania. Chodzi o to, by konsument otrzymał te informacje na tyle wcześnie, by mógł przygotować płatność w odpowiedniej kwocie w terminie spełnienia świadczenia określonym w umowie.

Użycie w tym przepisie sformułowania: „inny sposób informowania konsumenta” nie oznacza, że informacje mogą zostać przekazane na innym – niż trwały – nośniku informacji, np. ustnie, a także nie oznacza przyzwolenia na przerzucenie na konsumenta całego ciężaru uzyskiwania informacji o zmianach wysokości stopy oprocentowania, np. poprzez zamieszczenie informacji tylko na stronie internetowej kredytodawcy.

Zmiana wysokości odsetek maksymalnych

Art. 36 ust. 4 stanowi, że w przypadku zmiany wysokości stopy oprocentowania w czasie obowiązywania umowy o kredyt konsumencki będącej wynikiem zmiany wysokości odsetek, o których mowa w art. 359 § 2¹ Kodeksu cywilnego (odsetki maksymalne), konsument otrzymuje od kredytodawcy niezwłocznie, na trwałym nośniku, informację o tej zmianie.
Przepisy art. 359 § 2¹ – 2³ KC wprowadzają ustawowy zakaz zastrzegania w czynnościach prawnych odsetek w wysokości przekraczającej wartość odsetek maksymalnych. W przypadku określenia w umowie odsetek w wyższej wysokości niż odsetki maksymalne, kredytodawcy należały się będą odsetki maksymalne. Odsetki maksymalne stanowią dwukrotność odsetek ustawowych (które obowiązują, gdy np. umowa przewiduje obowiązek zapłaty odsetek, ale nie określa ich wartości). Odsetki ustawowe oblicza się natomiast jako sumę stopy referencyjnej NBP oraz 3,5 punktu procentowego (aktualnie 5% w skali roku). Obecnie odsetki maksymalne wynoszą 10 % w skali roku.

O zmianie wysokości odsetek maksymalnych kredytodawca jest zobowiązany poinformować konsumenta w taki sam sposób, jak o zmianie oprocentowania kredytu – tj. niezwłocznie i a trwałym nośniku. Należy przyjąć, że art. 36 ust. 4 ustawy o kredycie konsumenckim ma zastosowanie w sytuacjach, w których umowa o kredyt konsumencki odwołuje się do stawki odsetek maksymalnych albo stawka ta powoduje ograniczenie wysokości odsetek obliczanych zgodnie z postanowieniami umowy.

Wydaje się, że w drodze analogii przepis art. 36 ust. 4 ustawy o kredycie konsumenckim należy stosować w przypadku zmiany wysokości odsetek maksymalnych za opóźnienie (art. 481 § 2–2¹ KC).

Art. 76 Prawa bankowego

Przepisy ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Prawo bankowe (Dz.U.2019.0.2357, dalej: „Prawo bankowe”) zawierają podobną konstrukcję, jak art. 36 ustawy o kredycie konsumenckim.

Art. 76.
Zasady oprocentowania kredytu określa umowa kredytu, z tym że w razie stosowania stopy zmiennej należy:
1) określić w umowie kredytowej warunki zmiany stopy procentowej kredytu;
2) powiadomić w sposób określony w umowie kredytobiorcę, poręczyciela oraz, jeżeli umowa nie stanowi inaczej, inne osoby będące dłużnikami banku z tytułu zabezpieczenia kredytu o każdej zmianie stopy jego oprocentowania.

Określony w Prawie bankowym obowiązek poinformowania kredytobiorcy (poręczyciela oraz innych dłużników z tytułu zabezpieczenia spłaty kredytu) o zmianie stopy procentowej kredytu ma jednak charakter mniej restrykcyjny, aniżeli ten określony w ustawie o kredycie konsumenckim. Prawo bankowe nie określa, w jaki dokładnie sposób mają zostać kredytobiorcy przekazane informacje, a jedynie odsyła do ustaleń poczynionych w tym zakresie przez strony.

Przepisy ustawy o kredycie konsumenckim stanowią lex specialis w stosunku do przepisów Prawa bankowego, dlatego w przypadku, gdy kredytobiorcą będzie konsument zastosowanie znajdzie art. 36 ust. 1-4 ustawy o kredycie konsumenckim, a nie art. 76 Prawa bankowego.

Sankcja za brak informacji o zmianie oprocentowania

Niewykonanie przez kredytodawcę obowiązku określonego w art. 36 ust. 1-4 ustawy o kredycie konsumenckim nie jest podstawą do skorzystania przez konsumenta z sankcji kredytu darmowego (art. 45 ust. 1 ustawy o kredycie konsumenckim) lub do odstąpienia od umowy.

Kredytodawca może natomiast ponosić odpowiedzialność odszkodowawczą w reżimie ex contractu wobec konsumenta za niewykonanie lub nienależyte wykonanie obowiązków informacyjnych określonych w art. 36 ustawy o kredycie konsumenckim (art. 471 i następne KC), a także odpowiedzialność publicznoprawną za stosowanie praktyki naruszającej zbiorowe interesy konsumentów (art. 24 ust. 2 pkt 2 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów).

Co do zasady konsument nie może ponosić negatywnych konsekwencji niewykonania lub nienależytego wykonania obowiązku ciążącego na kredytodawcy:

• jeżeli kredytodawca z opóźnieniem udziela konsumentowi informacji o zmianie stopy oprocentowania, konsumentowi nie można wtedy postawić zarzutu niewłaściwego postępowania, jeśli w terminie nie spełni świadczenia w zakresie, w którym jego wysokość zależała od zmiany wysokości stopy oprocentowania (np. płatność należności odsetkowej);
• negatywne konsekwencje dla konsumenta zasadniczo nie powinny powstawać także wtedy, gdy kredytodawca udzieli mu błędnych informacji o zmianie wysokości stopy oprocentowania kredytu;
• jeżeli zmiana wysokości oprocentowania uzależniona jest od decyzji kredytodawcy, np. zmiana oprocentowania następuje na mocy uchwały zarządu banku, to do czasu powiadomienia kredytobiorcy o podjęciu uchwały o zmianie oprocentowania, kredytobiorcę obowiązuje dotychczasowa stawka oprocentowania.

Pamiętaj! Jeżeli masz problem ze spłatą kredytu, możesz skorzystać z naszej pomocy. Wypełnij formularz – szybko się z Tobą skontaktujemy. Gwarantujemy profesjonalną pomoc w sprawach kredytowych!

Informujemy, że wypełnienie i przesłanie formularza jest bezpłatne.